Պարզ
Աղքատ
Քուրք
Բաղարջ
Պանիր
Թակարդ
Ածանցավոր
Չտես- չ + տես
Թագավորական- թագ+ավոր+ական
Անպատվություն- ան+ պատիվ+ ություն
Անհամար- ան+համար
Չտեսած- չ+տես+ած
Բարդ
Ջաղացպան- ջաղաց+պան
Կիսավեր- կես+ավեր
Խնամախոս-խնամի+ա+խոս
Տունուտեղ- տուն+ու+տեղ
Խոտհարք-խոտ+հարք
Աշխարհի մասին տեղեկությունները մենք հիմնականում ստանում ենք տեսնելով: Մեզ շրջապատող առարկաները, նրանց ձևն ու չափը տեսնում ենք լույսի շնորհիվ: Լույս արձակող մարմինները կոչվում են լույսի աղբյուրներ:Դրանք լինում են բնական՝ Արեգակը, կայծակը, աստղերը, լուսատտիկը, և արհեստական:
Կարո՞ղ ես մի քանիսը թվարկել:
Լույսը տարածվում է ուղիղ գծերով՝ ճառագայթներով: Տեսե՞լ եք, թե ինչպես է արևի ճառագայթը լուսամուտից ներս ընկնում: Լույսն անցնում է ապակու միջով, որովհետև ապակին թափանցիկ է: Մարմինների մեծ մասը անթափանց են:Այդպիսի մարմինների հետևի մասում, ուր լույսը չի կարող ընկնել, ստվեր է գոյանում: Ստվերի օգնությամբ կարելի է իմանալ ժամանակը. կեսօրին, երբ Արեգակը մեր գլխավերևում է, ստվերները կարճ են, իսկ առավոտյան և երեկոյան՝ երկար:
ՁայնԵրբ ինչ-որ առարկա շատ արագ շարժվում է, շարժվում է նաև դրա շուրջը եղած օդը: Օդի այն տատանումներից էլ առաջանում է ձայնը: Օրինակ, խոսելիս թոքերից դուրս եկող օդը շարժում է մեր կոկորդի ձայնալարերը:
Ձայները մարդկանց և կենդանիներին օգնում են կողմնորոշվել շրջապատում, հաղորդակցվել միմյանց հետ և զգուշանալ վտանգներից:
Փորձե՛ք խոսելիս ձեռքը դնել կոկորդին և կզգաք ձայնալարերի տատանումը:
Ձայնն էլ, ինչպես լույսը, տարածվելու արագություն ունի: Բայց ձայնի արագությունը շատ ավելի փոքր է, քան լույսինը: Ամպրոպի ժամանակ երևի նկատած կլինեք՝ նախ երևում է կայծակը, ապա նոր լսվում է որոտի ձայնը: Իրականում որոտն ու կայծակը միաժամանակ են առաջանում, բայց կայծակի լույսն ավելի արագ է հասնում մեր աչքերին, քան որոտի ձայնը՝ ականջներին:
Ձայնը նույնպես, որոշ մարմինների դիպչելով, կարող է անդրադառնալ: Հենց դա էլ անվանում ենք արձագանք:
Հարցեր և առաջադրանքներ
1.Ո՞րն է կոչվում լույսի աղբյուր: Թվարկել տեսակները: Այն մարմինները, որոնք լուսավորում են մեր շուրջը, կոչվում են լույսի աղբյուրներ: Դրանք լինում են բնական և արհեստական: Բնական է՝ արև, կայծակը, լուսինը, արհեստական են՝ էլեկտրականությունը, կրակը:
2. Ի՞նչն են անվանում ձայն: Երբ տարբեր առարկաներ արագ շարժվում են, շարժվում է նաև նրանց շուրջը եղած օդը: Օդի տատանումներից էլ առաջանում է ձայնը:Խոսելիս թոքերից դուրս եկող օդը շարժում է մեր կոկորդի ձայնալարերը:
3.Ի՞նչն են անվանում արձագանք- Ձայնը որոշ մարմինների դիպչելով, անդրադառնում է: Հենց դա էլ անվանում ենք արձագանք:
Դասարանական առաջադրանքներ
1. 336-ին ի՞նչ թվանշանով վերջացող թիվ պետք է գումարել, որպեսզի ստացված գումարը 10-ի բազմապատիկ լինի։ 0-Ով
2. 418-ից ի՞նչ թվանշանով վերջացող թիվ պետք է հանել, որպեսզի ստացված գումարը 10-ի բազմապատիկ լինՃճի։ 418-8=410, 8-ով
3․ 40-ը ներկայացրու՛ այնպիսի երկու գումարելիների գումարի տեսքով, որոնք 5-ի բազմապատիկ են։ 30+5=35, 35+5=40, 20+20=40 30+10=40
4․ Կատարի՛ր գործողությունները
7ժ30ր+8ժ40ր=16ժ10ր
8օր17ժ+3օր9ժ=12օր2ժ
45ր40վ-30ր50վ=44ր100վ-30r50վ=13ր50վ
5․ Դի՛ր փակագծերն այնպես, որ ստանաս հավասարություն։
300։(150։10)=20
34-3400:(75+25)=0
Տնային առաջադրանքներ
1․Ասա՛ մի այնպիսի թիվ, որը գումարելով 234-ին՝ ստացված գումարը առանց մնացորդի բաժանվի 10-ի։ 2340:10=234
2.4516-ից հանի՛ր մի այնպիսի թիվ, որ ստացված տարբերությունը 100-ի բազմապատիկ լինի: 4516-16=4500
3.40-ը ներկայացրու՛ այնպիսի երկու գումարելիների գումարի տեսքով, որոնք 5-ի բազմապատիկ չեն։ 22+18=40
4․ Կատարի՛ր գործողությունները
8օր14ժ+6օր12ժ= 15օր2ժ
24ժ15ր-6ժ17ր=17ժ58ր
5ր40վ+7ր20վ= 13ր
5․ Դի՛ր փակագծերն այնպես, որ ստանաս հավասարություն։
125-125000: (1540-540)=0
7400-74x(85+15)=0
Հ. Թումանյանի «Չախչախ թագավորը» հեքիաթը շատ լավ կարդալ սովորի՛ր: Սովորել եմ
Հեքիաթից դո՛ւրս գրիր անծանոթ բառերը, բացատրի՛ր, սովորի՛ր: Տեղադրի՛ր բլոգումդ՝ վերնագրելով այսպես. «Չախչախ թագավորը» հեքիաթի բառարան:
Չախչախ թագավորը հեքիաթի բառարան:
Կիսավեր-կիսաքանդ
Բաղաջ- Յուղով հունցած հաց
Լինգ- Սուր ծայրերով երկաթյա ձող
Կոտ-Փայտե աման հացահատիկը չափելու համար
Կողոպտեցին-հափշտակեցին, գողացան
Խոտհարք-մարգագետին
Ակն- թանկարժեք քար
Ածել-նվագել
Բաժինք-օժիտ
Վառիկ-հավի ճուտ
Դասարանական առաջադրանքներ
1.336-ին ի՞նչ թվանշանով վերջացող թիվ պետք է գումարել, որպեսզի ստացված գումարը 10-ի բազմապատիկ լինի։ 3360:10=336
0-ով
2.418-ից ի՞նչ թվանշանով վերջացող թիվ պետք է հանել, որպեսզի ստացված գումարը 10-ի բազմապատիկ լինի։ 418-8=410
3․ 40-ը ներկայացրու՛ այնպիսի երկու գումարելիների գումարի տեսքով, որոնք 5-ի բազմապատիկ են։30+5=35, 35+5=40, 20+20=40, 30+10
4․ Կատարի՛ր գործողությունները
7ժ30ր+8ժ40ր 16ժ10ր
8օր17ժ+3օր9ժ 16ժ=12օր2-ժ
45ր40վ-30ր50վ=44ր100վ-30ր50վ= 13ր50վ
5․ Դի՛ր փակագծերն այնպես, որ ստանաս հավասարություն։
(300։150)։10=20
34-3400:75+25=0
Տնային առաջադրանքներ
1․Ասա՛ մի այնպիսի թիվ, որը գումարելով 234-ին՝ ստացված գումարը առանց մնացորդի բաժանվի 10-ի։ 2340:10=234
2.4516-ից հանի՛ր մի այնպիսի թիվ, որ ստացված տարբերությունը 100-ի բազմապատիկ լինի: 4516-16=4500
3.40-ը ներկայացրու՛ այնպիսի երկու գումարելիների գումարի տեսքով, որոնք 5-ի բազմապատիկ չեն։ 22+18=40
4․ Կատարի՛ր գործողությունները
8օր14ժ+6օր12ժ= 15օր2ժ
24ժ15ր-6ժ17ր=17ժ58ր
5ր40վ+7ր20վ= 13ր
5․ Դի՛ր փակագծերն այնպես, որ ստանաս հավասարություն։
125-125000: (1540-540)=0
7400-74x(85+15)=0
Բաց թողնված տառերը լրացրո՛ւ:
Մի անգամ առավոտյան Ջելսոմինոն գնաց իրենց պարտեզն ու տեսավ՝ բոլոր տանձերը հասել են: Տանձերը, ախր, միշտ այդպես են. ոչ ոքի ոչինչ չեն ասում, բայց իրենց համար հասնում են, և մի գեղեցիկ օր էլ տեսնում ես՝արդեն հասել են, ու եկել է քաղելու ժամանակը:
«Ափսոս, որ սանդուղք չեմ վերցրել հետս,- մտածեց Ջելսոմինոն: — Արի գնամ, տանից սանդուղք բերեմ ու մի հատ էլ երկար ձող՝ վերևի ճյուղերից տանձը թափ տալու համար»:
Բայց այդ պահին նրա գլխում մի ուրիշ միտք ծագեց, ավելի ճիշտ՝ մի փոքր քմահաճույք. «Իսկ եթե օգտվեմ իմ ձայնի՞ց»:
Անգիր սովորի՛ր Հ. Թումանյանի «Իմ երգը» բանաստեղծությունը: Սովորել եմ
Անծանոթ բառերը բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր: Անտակ-անհատակ, երկյուղ-վախ:
Բաց թողնված տառերը լրացրո՛ւ՝ պարգև, շնորհք, անվերջ, բարձունք, փորձանք, աշխարհ :
Բանաստեղծության միջից գտի՛ր և դո՛ւրս գրիր անծեր բառի հոմանիշները: Անվերջ:
Բանաստեղծության միջից գտի՛ր և դո՛ւրս գրիր երկյուղ բառի հոմանիշը: Ահ:
Փորձի՛ր բացատրել բանաստեղծության վերնագիրը: Իր երգով մարդն արտահայտում է իր զգացմունքները ի ր համար կարևոր արժեքները, իր ունեցածը: Թումանյանը իր բանաստեղծությունը անվանել է ՙԻմ երգը՚, որովհետև այն կարծես թե ինքնակենսագրություն:
1․ Ո՞րն է ամենամեծ միանիշ թվի կրկնապատիկը։ 18
2․ Ո՞րն է ամենափոքր երկնիշ թվի վեցապատիկը։ 60
3․ Ո՞րն է ամենափոքր եռանիշ թվի տասնապատիկը։ 1000
4․ Ո՞րն է ամենափոքր քառանիշ թվի քառապատիկը։ 4000
5․ Թվարկիր 12-ի պատիկ մի քանի թիվ, որոնք մեծ են 24-ից: 36, 48, 60
Դասարանական առաջադրանքներ
Բանավոր քննարկման հարցեր
1․ Ասա 2-ի բազմապատիկ մի քանի թիվ։
2․ Ո՞րն է 3-ի բազմապատիկ ամենափոքր թիվը։
3․ Ասա՛ 40-ից մեծ՝ 4-ի բազմապատիկ որևէ թիվ։
4․ Քանի՞ բազմապատիկ ունի 5-ը։ Ասա մի քանիսը։
Առաջադրանքների փաթեթ
1․ Գրիր 30-ի բոլոր բաժանարարները։
30-1, 2, 3, 5, 6, 10, 15, 30
2․ Ո՞ր թիվն է 18-ի ամենափոքր բաժանարարը։
1-ը
3․ Քանի՞ բաժանարար ունի 12-ը։ Ո՞ր թվերն են դրանք։
5-հատ 1, 2, 3, 4, 6
4․ Գտե՛ք թվի բոլոր բաժանարարները։
35- 1, 5, 7, 35
48-1, 2, 4, 6, 8, 24, 48
19-1, 19
3640-1, 2, 4, 5, 7, 8, 3640
5․ Գտե՛ք տրված թվի բազմապատիկ որևէ երեք թիվ։
5-5, 10 15
14-14, 28, 42
20-20, 40, 60
6․ Կատարիր գործողությունը։
14կգ250գ-3կգ750գ=13կգ1250գ-3կգ750գ=10կգ500գ
28ց32կգ-4ց90կգ=27ց132կգ-4ց90կգ=23ց42կգ
22տ200կգ-640կգ=21տ1200կգ-640կգ=21տ560կգ
7․ Հաշվիր արտահայտության արժեքը։
7560։90+(1282-1214)-8400:100
| 7 | 5 | 6 | 0 | 9 | 0 | 1 | 2 | 8 | 2 | ||||||||
| — | 7 | 2 | 0 | 8 | 4 | — | 1 | 2 | 1 | 4 | |||||||
| 3 | 6 | 0 | 0 | 0 | 6 | 8 | |||||||||||
| — | 3 | 6 | 0 | + | 8 | 4 | |||||||||||
| 0 | 1 | 5 | 2 | ||||||||||||||
| 8 | 4 | 0 | 0 | : | 1 | 0 | 0 | = | 8 | 4 | |||||||
| 1 | 5 | 2 | — | 8 | 4 | = | 6 | 8 | |||||||||
8. Եթե Աննան իր գնած ժապավենը բաժանի 7-ական մետր երկարությամբ կտորների, ապա կառաջանա 6 այդպիսի կտոր, և կավելանա 2մ ժապավեն։ Հաշվի՛ր, թե քանի մետր ժապավեն է գնել Աննան։
Լուծում
6×7+2=44մ
9․ Երևանից Մոսկվա ինքնաթիռի թռիչքի տևողությունը 2ժ30րոպե է։ Այդ թռիչքը չվացուցակով նախատեսված է ժամը 12։25-ին։ Ժամը քանիսի՞ն ինքնաթիռը վայրէջք կկատարի Մոսկվայում, եթե թռիչքը տեղի ունենա ճիշտ ժամանակին։
14:55
10․ Ուղղանկյունը անկյունագծերով բաժանվում է 4 այնպիսի եռանկյունների, որոնց մակերեսները հավասար են։ Հաշվի՛ր այդ եռանկյուններից մեկի մակերեսը, եթե ուղղանկյան լայնությունը 55մմ է, իսկ երկարությունը 80մմ։
Կներեք չհասկացա։
Տնային առաջադրանքներ
1․ Գրիր 40-ի բոլոր բաժանարարները։ 1, 2, 4, 5, 8, 40
2․ Ո՞ր թիվն է 27-ի ամենափոքր բաժանարարը։ 1-ը
3․ Քանի՞ բաժանարար ունի 24-ը։ Ո՞ր թվերն են դրանք։ 1, 2, 3, 4, 6, 8, 24. 7 բաժանարար
4․ Գտե՛ք թվի բոլոր բաժանարարները։
50- 1, 2, 5, 10, 50.
45- 1, 5, 9, 45.
47-1, 47
124, 1, 2, 4, 124
1434-1, 2, 3, 6, 10, 1434.
5․ Գտե՛ք տրված թվի բազմապատիկ որևէ երեք թիվ։
2- 4, 6, 14
3- 6, 24, 12
4- 8, 16, 32
40- 80, 160, 200,
6․ Կատարիր գործողությունը։
18կմ650մ-16կմ850մ= 17կմ1650մ-16կմ850մ=1կմ800մ
15մ25սմ-7մ40սմ=14մ125սմ-7մ40սմ=7մ85սմ
16դմ7սմ-8սմ=15դմ17սմ-8սմ=15դմ9սմ
7․Հաշվիր արտահայտության արժեքը։
320000:(3012+6988)+(4580-3012)=1600
| 3 | 0 | 1 | 2 | ||||||||||||||
| + | 6 | 9 | 8 | 8 | |||||||||||||
| 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | |||||||||||||
| 3 | 2 | 0 | 0 | 0 | 0 | : | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | = | 3 | 2 | |||
| 4 | 5 | 8 | 0 | ||||||||||||||
| — | 3 | 0 | 1 | 2 | |||||||||||||
| 1 | 5 | 6 | 8 | ||||||||||||||
| + | 3 | 2 | |||||||||||||||
| 1 | 6 | 0 | 0 | ||||||||||||||
8. Երբ Անին իր մոտ եղած 124ուլունքը փորձեց հավասար քանակներով բաժանել ընկերուհիներին, ապա նրանցից յուրաքանչյուրին հասավ 10 ուլունք։ Քանի՞ հոգու բաժանեց Անին ուլունքները։ Քանի՞ ուլունք մնաց Անիին։
Լուծում՝
124:10=12, (4 մնացորդ )
Պատ՝ 4
9. Երևանից Մոսկվա ինքնաթիռի թռիչքի տևողությունը2ժ30րոպե է։ Այդ թռիչքը չվացուցակով նախատեսված է ժամը 12։25-ին։ Սակայն թռիչքը հետաձգվեց 2ժ20րոպեով։ Ժամը քանիսի՞ն այն վայրէջք կկատարի Մոսկվայում։
17:15
10․Դաշտում արածում էին սագեր և ուլիկներ։ Արամը հաշվեց և տեսավ, որ նրանք միասին ունեն 18գլուխ և 50 ոտք։ Քանի՞ սագ և քանի՞ ուլիկ էր արածում դաշտում։
Կներեք չհասկացա։
Բնագիտական ուսումնասիրության համար մեծ նշանակություն ունեն չափումները: Դրա համար օգտագործվում են մեծությունները և դրանց միավորները:
Հաճախ ենք լսում հետևյալ արտահայտությունները. Եթե մրսել ես, տաք թեյ խմիր․ կամ էլ՝ ամռանը եղանակները ավելի տաք են, քան ձմռանը: Երկու դեպքում էլ խոսքը մեծության՝ ջերմաստիճանի մասին է: Մի դեպքում խոսքը հեղուկի (թեյի), մյուս դեպքում օդի ջերմաստիճանի մասին է։Երբ խոսում ես առարկայի ձգվածության կամ երկու առարկաների միջև եղած հեռավորության մասին, օգտագործում ես քեզ հայտնի մեկ այլ մեծություն՝ երկարությունը:
Երբ կշեռքով կշռում ես խնձորները, ապա իմանում ես նրանց զանգվածը, որը նույնպես մեծություն է: Մեծություն է նաև ժամանակը, որի միջոցով որոշվում է որևէ գործընթացի կամ երևույթի տևողությունը: Յուրաքանչյուր մեծություն մեզ որոշակի պատկերացում է տալիս մարմնի կամ երևույթի այս կամ այն հատկության մասին: Ցանկացած մեծություն (երկարություն, ժամանակ, զանգված, ջերմաստիճան) կարելի է չափել, դրա համար օգտագործվում են չափման միավորներ: Իսկ ի՞նչ է չափման միավորը: Պատկերացրու, որ երկու աշակերտի, որոնցից մեկը բարձրահասակ է, մյուսը՝ կարճահասակ, հանձնարարվել է քայլերով չափել դպրոցի խաղահրապարակի երկարությունը: Երկու աշակերտները միևնույն տեղից և միևնույն գծով քայլերով չափեցին խաղահրապարակի երկարությունը: Բարձրահասակ աշակերտի քայլերի թիվը կազմեց 90. իսկ ցածրահասակինը՝ 100: Տվյալ դեպքում քայլը երկարության չափման միավորն է: Սակայն նշված օրինակից ակնհայտ է դառնում, որ յուրաքանչյուր մարդ ունի իր քայլի երկարությունը: Նման ձևով երկարություն չափելու դեպքում կառաջանա խառնաշփոթ, որից անհնար կլինի գլուխ հանել:
Գիտնականները հարմարության համար սահմանել են չափման միավորների միասնական համակարգ: Օրինակ՝ ինչպես արդեն գիտես, ջերմաստիճանը չափվում է աստիճաններով, երկարությունը՝ մետրերով, զանգվածը՝ գրամներով, կիլոգրամներով և այլն, ժամանակը՝ ժամերով, րոպեներով, վայրկյաններով:
Քանոնի կամ չափման գործիքի յուրաքանչյուր բաժանում համապատասխանում է որոշակի չափման միավորի: Նրանք բոլորը ունեն մի ընդհանուր հատկանիշ բաժանումներով սանդղակներ։ Օրինակ՝ քանոնի վրա կարելի է գտնել բաժանումներ, որոնք համապատասխանում են մեկ սանտիմետրին և մեկ միլիմետրին, կշեռքի վրա՝ համապատասխան գրամին և կիլոգրամին, իսկ ժամացույցի վրա էլ՝ համապատասխան րոպեին և ժամին:
Առաջադրանք․
1. Քանոնով չափիր համակարգչի երկարությունը՝ արտահայտված սանտիմետրերով և միլիմետրերով: Ստացված տվյալները գրանցիր:
38 սմ 380 մմ
76սմ
Արփի Խալաթյանի բլոգ 